Wat te doen bij beëindiging van een verzameling etnografica?

Auteur: André Smit.

Inleiding

Vele leden van de TKC hebben (bijna) een leeftijd bereikt die het nodig maakt eens na te denken wat er na overlijden met de collectie zou moeten gebeuren. Vele leden geven aan dat hun kinderen of andere erfgenamen nauwelijks tot geen belangstelling hebben voor etnografische verzamelingen.

Dat kan resulteren in het in een keer naar een veiling brengen van de totale collectie of de collectie voor een appel en ei te koop aanbieden aan de eerste de beste opkoper. Vanuit het gezichtspunt van de potentiële kopers is dat aangenaam, maar voor de meeste van ons, die jarenlang zorgvuldig aan hun collectie hebben gewerkt een gruwel. Sommige verzamelaars hechten vooral aan het overdragen van hun collectie bij een andere liefhebbende verzamelaar

Dit artikel  doet een poging om de mogelijkheden die er zijn een collectie bij leven (of na overlijden door de erfgenamen) af te stoten, voort te zetten of in kaart te brengen. We proberen om de ervaringen die hiermee zijn opgedaan te beschrijven en op waarde te schatten.

Of het nu gaat om het afstoten van een collectie bij leven of bij vererving, in beide gevallen ligt er een belangrijke taak voor de verzamelaar om tenminste de hoofdlijnen van de collectie op schrift te stellen en er een vorm van waardering aan te geven.

Het vastleggen van de collectie

Het vastleggen van de collectie, liefst met foto’s. is zowel voor de verzamelaar als de erfgenamen een goed hulpmiddel om inzicht te krijgen in de aard en waarde van de objecten. Voor het vastleggen van een collectie staan tegenwoordig vele digitale hulpmiddelen ter beschikking. De TKC heeft hiervoor een werkdocument opgesteld dat hier uitgebreid op in gaat.( Zie werkdocument (digitaal) catalogiseren)

Inventariseren en zelf waarderen, bijvoorbeeld op basis van aankoopbedrag, eventueel de vorige eigenaren en een beschrijving van object, volk en land, kan voor erfgenamen enige richting geven. Maar het zegt weinig over de marktwaarde van dat moment.

De mogelijkheden en hun voor- en nadelen

Taxatie en verkoop

Er zijn maar weinig veilinghuizen die een eigen taxateur hebben voor etnografie. De bekendste Nederlandse veilinghuizen zijn:		In het nabije buitenland zijn er diverse veilinghuizen die – soms of vaak – etnografie aanbieden, zoals:
De Zwaan in Amsterdam Het Zeeuws Veilinghuis Peerdeman in Utrecht Onder de Boompjes Leiden Dickhaut in Maastricht AAG Auctioneers		Zemanek Native Nagel Auction Koller Auction Lempertz Bruun Rasmussen Bukowskis Dorotheum Binoche et Giquello Woolley and Wallis Lyon and Turnbull Lombrail-Teucquam

En natuurlijk zijn er Sotheby’s en Christie’s, maar die accepteren in de regel alleen objecten met een startwaarde van rond de tienduizend euro en van liefst van voor 1920.

Laten taxeren  Maar door wie?

Beëdigd taxateurs zijn:
Arnold Wentholt  die ook etnografica per foto taxeert.
Poekelien Lingbeek is ook officieel taxateur
Catawiki taxeert en voert een volledige veiling uit als die meer dan € 20.000,- waard is. (Maar als u zelf denkt dat het maar tienduizend waard is is het verstandig toch even contact te zoeken en/of een overzichtsfoto te sturen.)

Veilinghuizen gaan af op hun eigen experts. Bent u als erfgenaam niet zeker van de waarde van een etnografische verzameling dan kunt u eerst een overzichtsfoto sturen van een aantal objecten, maar pas op voor een opkoper die zegt dat het weinig waard is, maar het wel wil hebben.

Online waardering

Er komen steeds meer facebook pagina’s die online op basis van een heldere foto een waardering geven. Houdt u er in dit geval rekening mee dat u met een waaier van meningen te maken krijgt. Meestal wel positief geformuleerd, maar soms ook negatief of in staccato termen: “Fake”; “Made for the Market”; “Forgery”; “Not Authentic” of dergelijke termen. En soms zijn de reageerders het niet met elkaar eens. Soms is het te druk en wordt er niet of weinig gereageerd. Niettemin: er valt van te leren.

Een paar van deze facebook pagina’s:

• Great or Fake? Discovering African Art
• Collecting Southeast Asian art, antiques and vintage
• Congo Tribal Art Lovers…
• Collecting Oceanic Art

Een executeur-testamentair

Een executeur-testamentair aanstellen met eventuele instructie in testament die na overlijden de collectie veilt/onderbrengt enz. Het is ook mogelijk om een executeur-testamentair aan te stellen buiten de familie of een professional, al dan niet een notaris, met bijvoorbeeld de instructie om eerst stukken individueel aan te bieden en na een bepaalde tijd het restant te veilen.

Veilingen

Ter veiling aanbieden:
Veilinghuizen accepteren niet alles wat ter veiling wordt aangeboden. Bij veiling kan het taxatie/streefbedrag niet gehaald worden en bij een succesvolle verkoop gaat er van de opbrengst circa 30% naar het veilinghuis te betalen door degene die laat veilen en degene die aankoopt.

(Laten) uitkavelen op veilingsites zoals:
Ebay, Marktplaats, Catawiki, Tweedehands.be , Kunstveiling.nl enz. Dit vereist het maken van een goede beschrijving en foto’s.  De opbrengst is geheel afhankelijk van wat er wordt geboden behalve bij Marktplaats waar je vrij bent om het bod te accepteren.

(Laten) uitkavelen op de verzamelaarsbeurs van onze vereniging TKC  of Verzamelaarsjaarbeurs in Utrecht
Eventueel kunnen leden van de TKC helpen met het boeken van een tafel eventueel als gezamenlijke actie van u en andere leden. Deze mogelijkheid moet echter iedere keer onderzocht worden. Verkoopt een ander uw objecten dan moet u in sommige gevallen rekening houden met 15% afdracht van de opbrengst en de (gedeeltelijke) tafelhuur. De vereniging kan soms bemiddelen – als aan de randvoorwaarden werkkracht en voorbereidingstijd voldaan wordt – door een mail rond te sturen, maar neemt verder geen verantwoordelijkheid. Stel hier uw vraag:

In consignatie geven bij handelaren
Er zijn er diverse , maar misschien kan het ook wel bij leden/handelaars van de TKC. Rekening moet gehouden worden met een tarief van minimaal 15%.

Onderbrengen in museum (schenken/bruikleen of verkoop). Dit moet u goed laten vastleggen bij een notaris. Musea hebben soms regels waardoor u en uw nabestaande de feitelijke zeggenschap over een collectie kwijt raken. Een schenking kan ook belastingtechnisch consequenties hebben. Belasting aftrek?

De grote musea in Nederland zullen niet zo snel een collectie aanvaarden. Dit kan zijn omdat:

• de collectie niet interessant of deels niet interessant is voor het museum bijvoorbeeld omdat de precieze herkomst of het verzameljaar onbekend is zijn,
• de voorwaarden die de musea stellen zoals het vrijelijk kunnen bepalen wat er met de collectie gebeurt (vervreemden, verkopen enz.) niet wordt aanvaard door de schenker,
• de mogelijkheden voor opslag ( in depot zetten) en bewaren van de collectie niet mogelijk is in technische of financiële zin.

Andere mogelijkheden zijn:

• Onderbrengen van de collectie in een stichting
• Schenken via codicil (handgeschreven verdeling)
• Schenken aan liefdadig doel 
• Collectie  (deels) voortzetten of verdelen onder erfgenamen.
• Collectie verkopen middels een familie- of besloten veiling bedoeld om binnen de groep van erfgenamen problemen die vaak bij boedelscheiding optreden voor te zijn.
• Verkoop overlaten aan beëdigd taxateur
  
  Bij dit alles is een (digitale) catalogus met beschrijving en globale waardering en of aankoopbedrag zeer welkom; al is het maar een serie mapjes in Windows Verkenner met foto’s Word-documenten met een eigen oordeel over het object. Zie ook het tweede onderwerp van dit menu: Het Digitaal catalogiseren van een verzameling.

De afwikkelingsbewindvoerder

Een heel mooie oplossing kan zijn om de verkoop van de verzameling toe te vertrouwen aan een collega-verzamelaar die goed op de hoogte is van de prijzen en de verkoopkanalen en daardoor de beste opbrengst voor de erfgenamen kan realiseren. In notariële vaktermen heet zo iemand afwikkelingsbewindvoerder. Als een afwikkelingsbewindvoerder zijn werk goed doet, kan dat – afhankelijk van de omvang van de verzameling – wel een heel tijdrovende klus zijn. Je moet overwegen om de  afwikkelingsbewindvoerder niet alleen een vergoeding van zijn onkosten (zoals reiskosten en de huur van een beurstafel) toe te kennen, maar ook een percentage van de gerealiseerde opbrengst als vergoeding voor de moeite.

Verkoop via een ledenbezoek

De vereniging Tribale Kunst en Cultuur organiseert al sinds jaar en dag huisbezoeken bij verzamelaars thuis. Meestal met een korte inleiding van de verzamelaar over zijn collectie en over wat hij weet van de cultuur waaruit het voortkomt. Een enkele keer vraagt een lid ons dit te organiseren in combinatie met verkoop van een (deel) van zijn verzameling. Zo’n georganiseerd bezoek voorkomt dat er ineens een te groot aantal mensen op de verzameling afkomt, omdat het met inschrijving vooraf geregeld wordt (en dus soms meerdere dagen in beslag kan nemen. Er is vrijwel altijd een bestuurslid bij aanwezig. Er zal wel bij iedere vraag bezien moeten worden of de benodigde werkkracht en voorbereidingstijd aanwezig is. Meer weten? Stel hier uw vraag:

Hieronder kunt u reacties op dit artikel kwijt:

Bezoeken: 499